بسیاری از ما هنگام دریافت وام یا تسهیلات از بانک، قراردادهای متعددی را امضا می‌کنیم بدون آنکه از قدرت اجرایی فوق‌العاده آن‌ها آگاه باشیم. تصور عمومی این است که تنها اسناد تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی، لازم‌الاجرا هستند. اما قانون، به قراردادهای عادی که بین بانک‌ها و مشتریان منعقد می‌شود، قدرتی هم‌تراز با اسناد رسمی اعطا کرده است. این به چه معناست؟ یعنی بانک می‌تواند در صورت عدم پرداخت اقساط، بدون نیاز به حکم دادگاه و از طریق اجرای ثبت، مستقیماً برای وصول طلب خود اقدام کند. در این مقاله به صورت جامع این موضوع مهم را بررسی کرده و تمام جزئیات آن را برای شما روشن می‌کنیم.
قراردادهای بانکی و قدرت اجرایی آن‌ها: بدون دادگاه، با اجرای ثبت
بسیاری از وام‌گیرندگان نمی‌دانند که قرارداد بانکی‌شان همانند سند رسمی، قابلیت اجرایی بدون حکم دادگاه دارد.
قرارداد بانکی شما یک سند لازم‌الاجراست!
هنگامی که برای دریافت وام، تسهیلات یا هر نوع اعتبار دیگری به یک بانک یا موسسه مالی مراجعه می‌کنید، قراردادی را امضا می‌کنید که ستون فقرات تعهدات متقابل شما و آن نهاد است. بر اساس ماده ۱۵ قانون عملیات بانکی بدون ربا و قوانین الحاقی پس از آن، این قراردادهای “عادی” (یعنی قراردادهایی که در دفترخانه تنظیم نشده‌اند) در حکم اسناد رسمی لازم‌الاجرا هستند.
این امتیاز قانونی به بانک‌ها و موسسات مالی اجازه می‌دهد که در صورت عدم ایفای تعهدات از سوی مشتری (مانند عدم پرداخت اقساط)، بدون نیاز به مراجعه به دادگاه و طی کردن فرآیند طولانی دادرسی، مستقیماً به ادارات اجرای ثبت مراجعه کرده و درخواست صدور اجرائیه برای وصول مطالبات خود را بنمایند. این فرآیند از طریق دفاتر اسناد رسمی به عنوان پیشخوان ادارات اجرا آغاز می‌شود.
کدام نهادها می‌توانند از این امتیاز قانونی استفاده کنند؟
این قدرت اجرایی ویژه، محدود به بانک‌های دولتی و خصوصی نیست و شامل نهادهای زیر نیز می‌شود:
- کلیه بانک‌ها (دولتی و خصوصی)
- موسسات مالی و اعتباری غیربانکی که مجوز فعالیت از بانک مرکزی دارند
- صندوق تعاون
مراحل درخواست صدور اجرائیه برای قراردادهای بانکی
فرآیندی که یک نهاد مالی برای به اجرا گذاشتن قرارداد خود طی می‌کند، به شرح زیر است:
- آماده‌سازی مدارک: نماینده قانونی بانک یا موسسه مالی، مدارک لازم را جمع‌آوری می‌کند.
- مراجعه به دفتر اسناد رسمی: نماینده به یکی از دفاتر اسناد رسمی واقع در محل اقامت خود (بانک یا موسسه) مراجعه می‌نماید.
- تکمیل و ثبت درخواست: سردفتر پس از احراز هویت و سمت نماینده و بررسی مدارک، درخواست صدور اجرائیه را در سامانه ثبت الکترونیک اسناد وارد کرده و آن را به صورت آنلاین برای اداره اجرای ثبت مربوطه ارسال می‌کند.
- شروع عملیات اجرایی: اداره ثبت پس از دریافت درخواست، اجرائیه را صادر و به بدهکار ابلاغ می‌کند. در صورت عدم پرداخت بدهی در مهلت مقرر، عملیات شناسایی و توقیف اموال وی آغاز می‌شود.
مدارک لازم برای ارائه به دفتر اسناد رسمی
بانک یا موسسه مالی متقاضی برای ثبت درخواست خود باید مدارک زیر را به دفترخانه ارائه دهد:
- مدارک احراز هویت و سمت نماینده متقاضی (مانند معرفی‌نامه معتبر).
- اصل قرارداد بانکی یا قرارداد مربوط به موسسه مالی یا صندوق تعاون.
- فرم تکمیل شده درخواست اجرائیه.
نکات بسیار مهم در مورد اجرائیه قراردادهای بانکی
توجه به این نکات هم برای وام‌گیرندگان و هم برای موسسات مالی ضروری است:
- مسئولیت امضاکنندگان: اجرائیه علیه کلیه اشخاصی که نام آن‌ها در قرارداد ذکر شده و ذیل آن را امضا کرده‌اند (اعم از وام‌گیرنده اصلی و ضامنین) قابل صدور است.
- لزوم شفافیت بدهی: اجرائیه تنها برای مبالغی صادر می‌شود که به صورت “مُنجَز” (قطعی و معین) در قرارداد قید شده باشد، شامل اصل طلب، سود و خسارت تاخیر تادیه.
- استثنائات مهم: این روش اجرایی شامل قراردادهایی که قانوناً باید در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شوند، نمی‌شود. [cite_start]به عنوان مثال، قراردادهای اجاره به شرط تملیک املاک یا خودرو باید به صورت رسمی تنظیم شوند و قرارداد عادی آن‌ها از طریق اجرای ثبت قابل پیگیری نیست.
- شرط عدم اختلاف: بر اساس ماده ۱۹۹ آیین‌نامه اجرا، این فرآیند در صورتی قابل اجراست که طرفین در مفاد قرارداد اختلافی نداشته باشند. اگر مشتری نسبت به محاسبه سود یا اصل بدهی اعتراض داشته باشد، مرجع رسیدگی به این اختلاف دادگاه صالح خواهد بود.
مقایسه اجرای ثبت قرارداد بانکی با طرح دعوا در دادگاه
| ویژگی |
اجرای ثبت قرارداد بانکی |
طرح دعوای عمومی برای قرارداد عادی |
| ماهیت سند |
در حکم سند رسمی لازم‌الاجرا |
سند عادی |
| نیاز به حکم دادگاه |
خیر |
بله، نیازمند اثبات و صدور رأی است |
| سرعت عمل |
بسیار بالا |
طولانی و زمان‌بر |
| مرجع اجراکننده |
اداره اجرای ثبت اسناد |
واحد اجرای احکام دادگستری |
چگونه از اصالت اسناد رسمی مطمئن شویم؟
امروزه تمامی اسناد رسمی که در دفاتر اسناد رسمی صادر می‌شوند، دارای شناسه یکتا و رمز تصدیق هستند. این دو کد، ابزار شما برای اطمینان از صحت و اصالت سند در هر زمان و مکانی است. برای استفاده از این قابلیت، به سامانه “تصدیق اصالت اسناد و اوراق دفاتر اسناد رسمی” به آدرس my.ssaa.ir مراجعه کرده و با وارد کردن اطلاعات خواسته شده، جزئیات سند را مشاهده کنید.
سوالات متداول درباره اجرائیه قراردادهای بانکی
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
قراردادهای عادی بانکی از قدرت اجرایی بالایی برخوردارند و نباید آن‌ها را دست‌کم گرفت. این ویژگی قانونی، ضمن ایجاد اطمینان برای نظام بانکی کشور، مسئولیت سنگینی را بر دوش وام‌گیرندگان و ضامنین قرار می‌دهد. آگاهی از این قدرت اجرایی، به همه طرفین کمک می‌کند تا با دیدی بازتر و درک کامل‌تری از تعهدات خود، وارد روابط مالی و اعتباری شوند.
دفتر اسناد رسمی ۹۳۰ تهران، آماده ارائه خدمات به بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری مجاز جهت پذیرش و ثبت درخواست صدور اجرائیه برای قراردادهای عادی مطابق با آخرین قوانین و شیوه‌نامه‌های ثبتی می‌باشد.
